zondag, november 04, 2007
Niemand weet meer waarom
De bloempjes van Catharina
“De instructie kan- zo zij doelmatig wordt toegepast- een belangrijke rol in de organisatie vervullen. Daarbij valt ervoor te zorgen, dat de aanwijzingen in de instructie steeds betrekking hebben op feitelijke bestaande verhoudingen en omstandigheden. Het gevaar is latent aanwezig, dat voor incidenteel optredende afwijkingen corrigerende bepalingen in de instructies worden opgenomen, die na enige tijd hun geldigheid hebben verloren. Lering kan worden getrokken uit een anekdote omtrent Catharina de Grote, waaruit men kan zien tot welke vreemde consequenties het incidenteel opnemen van voorschriften leidt. De lezer wil mij toestaan, dat ik deze anekdote hier weergeef”.
Dit schreef prof. Dr. H. J. Van der Schroeff in zijn boek: Leiding en organisatie van het bedrijf, vierde druk 1968. Een boek dat ik tijdens een vakantie in Stellendam 1999 op een rommelmarkt, na wat afdingen, voor fl 2,50 kocht.
“Eenmaal wandelde Catharina de Grote door de tuin van haar paleis, toen zij een soldaat tegenkwam die bij haar nadering in de houding sprong aan de zijkant van het perk. Catharina zag hoe hij met zijn zware soldatenlaars op het punt stond een madeliefje in het gras te vertrappen. Zij beval hem een pas achteruit te gaan en gaf hem opdracht daar de wacht te houden. Teruggekeerd in haar paleis vaardigde zij de order uit, dat op die plaats een schildwacht zou worden gezet, opdat dit bloempje niet door anderen zou worden vertreden……Twee eeuwen na dato stond ergens midden in het park van het keizerlijke paleis een schildwacht en …niemand wist waarom! […]
Wie het beeld van de gegeven anekdote voor ogen heeft zal steeds speuren naar vergeten bloempjes”.
Ik herinner me een ‘bloempje’ dat ik een tijd geleden in de krant las. Door het geringe aanbod van asielzoekers was het aantal asielzoekers in een AZC terug gelopen naar één. Het aantal medewerkers van het centrum was nog steeds 15. Het busje van het AZC, wat dagelijks de route een paar keer naar het treinstation reed, had al lang geen ‘klanten’ meer gehad. Toen er na lange tijd weer eens een nieuwe ‘klant’ op het station stond mocht deze niet mee. Hij had geen geld om een kaartje te kopen en moest dus onverrichter zaken naar het AZC lopen.
Idioot gedrag van die chauffeur? Blijkbaar durfde hij geen ‘fout’ te maken. Zijn taxatie was dat hem dat een reprimande zou kunnen opleveren door een superieur omdat hij een afgesproken regel niet uitvoert. En dat was het blijkbaar niet waard. Gelijk de schildwachten in de paleistuin 200 jaar geen commentaar gaven. Gelijk de man van de paarse krokodil niet zelfstandig een besluit durft te nemen maar zijn instructies stipt volgt. Noem het maar een continue stiptheids aktie.
Dit mechanisme van volgzaamheid is zo sterk dat het in de genen verankert lijkt te zitten. Dat is het dan ook voor een deel. Als in de prehistorie een moeder haar kind waarschuwde voor een schorpioen zal dat kind zijn leven lang schorpioenen mijden. Als de boodschap niet goed ingeprent zou zijn en het kind zou later met een schorpioen aan het experimenteren slaan, dan was de kans op uitsterven vergroot. Ook in tijden van crisis is volgzaamheid een waardevolle karakter eigenschap. In tijd van oorlog zit je niet te wachten op soldaten die alles ter discussie stellen.
Een experiment maakte deze karaktereigenschap inzichtelijk. In een kooi werden tien chimpansees geplaatst. In de kooi stond een boom met een tros bananen. Zoals te verwachten snelden de chimpansees de boom in om zich te goed te doen aan de bananen.
In de volgende fase werden alle apen met een brandslang natgespoten op het moment dat een van de chimpansees de bananen naderde. De chimpansees hadden de associatie snel door en omdat ze blijkbaar meer hekel aan water hebben dan dat ze de bananen lekker vinden lieten ze de bananen met rust. In de daarop volgende fase werden de chimpansees één voor één vervangen voor nieuwe chimpansees. De nieuwe chimpansees, blij verast door de bananen, snelden de boom in. Maar nog voor ze de bananen konden bereiken doken de negen ‘oudgedienden’ chimpansees op de nietsvermoedende nieuweling en weerhielden deze van het eten van de bananen. Dit proces herhaalde zich net zolang tot dat alle oorspronkelijke chimpansees die ooit natgespoten waren uit de kooi verdwenen waren. In de kooi zaten tien ‘nieuwe’ chimpansees die geen van allen aan de bananen kwamen …en geen van de chimpansees wist waarom!
Het leven zit vol met bloempjes (zinloze regels) en hangt vol met bananen (kansen). Veel bestuurders en beleidmakers hebben het in de gaten. In de ‘apenkooi’ denken ze bekijk het maar. Het ‘natspuiten’ zit nog in het collectieve geheugen. Vechten we voor een verloren zaak? Beslist niet. Om de soort niet in gevaar te brengen door al te behoudend gedrag zijn er ook recalcitrante individuen die volhardend blijven wijzen naar bloempjes en bananen. Gering in aantal, maar ik kom ze overal tegen. Bron: derde halfjaarverslag streekmanager Peel & Maas april 2006.
Praktijkverhaal
“De instructie kan- zo zij doelmatig wordt toegepast- een belangrijke rol in de organisatie vervullen. Daarbij valt ervoor te zorgen, dat de aanwijzingen in de instructie steeds betrekking hebben op feitelijke bestaande verhoudingen en omstandigheden. Het gevaar is latent aanwezig, dat voor incidenteel optredende afwijkingen corrigerende bepalingen in de instructies worden opgenomen, die na enige tijd hun geldigheid hebben verloren. Lering kan worden getrokken uit een anekdote omtrent Catharina de Grote, waaruit men kan zien tot welke vreemde consequenties het incidenteel opnemen van voorschriften leidt. De lezer wil mij toestaan, dat ik deze anekdote hier weergeef”.
Dit schreef prof. Dr. H. J. Van der Schroeff in zijn boek: Leiding en organisatie van het bedrijf, vierde druk 1968. Een boek dat ik tijdens een vakantie in Stellendam 1999 op een rommelmarkt, na wat afdingen, voor fl 2,50 kocht.
“Eenmaal wandelde Catharina de Grote door de tuin van haar paleis, toen zij een soldaat tegenkwam die bij haar nadering in de houding sprong aan de zijkant van het perk. Catharina zag hoe hij met zijn zware soldatenlaars op het punt stond een madeliefje in het gras te vertrappen. Zij beval hem een pas achteruit te gaan en gaf hem opdracht daar de wacht te houden. Teruggekeerd in haar paleis vaardigde zij de order uit, dat op die plaats een schildwacht zou worden gezet, opdat dit bloempje niet door anderen zou worden vertreden……Twee eeuwen na dato stond ergens midden in het park van het keizerlijke paleis een schildwacht en …niemand wist waarom! […]
Wie het beeld van de gegeven anekdote voor ogen heeft zal steeds speuren naar vergeten bloempjes”.
Ik herinner me een ‘bloempje’ dat ik een tijd geleden in de krant las. Door het geringe aanbod van asielzoekers was het aantal asielzoekers in een AZC terug gelopen naar één. Het aantal medewerkers van het centrum was nog steeds 15. Het busje van het AZC, wat dagelijks de route een paar keer naar het treinstation reed, had al lang geen ‘klanten’ meer gehad. Toen er na lange tijd weer eens een nieuwe ‘klant’ op het station stond mocht deze niet mee. Hij had geen geld om een kaartje te kopen en moest dus onverrichter zaken naar het AZC lopen.
Idioot gedrag van die chauffeur? Blijkbaar durfde hij geen ‘fout’ te maken. Zijn taxatie was dat hem dat een reprimande zou kunnen opleveren door een superieur omdat hij een afgesproken regel niet uitvoert. En dat was het blijkbaar niet waard. Gelijk de schildwachten in de paleistuin 200 jaar geen commentaar gaven. Gelijk de man van de paarse krokodil niet zelfstandig een besluit durft te nemen maar zijn instructies stipt volgt. Noem het maar een continue stiptheids aktie.
Dit mechanisme van volgzaamheid is zo sterk dat het in de genen verankert lijkt te zitten. Dat is het dan ook voor een deel. Als in de prehistorie een moeder haar kind waarschuwde voor een schorpioen zal dat kind zijn leven lang schorpioenen mijden. Als de boodschap niet goed ingeprent zou zijn en het kind zou later met een schorpioen aan het experimenteren slaan, dan was de kans op uitsterven vergroot. Ook in tijden van crisis is volgzaamheid een waardevolle karakter eigenschap. In tijd van oorlog zit je niet te wachten op soldaten die alles ter discussie stellen.
Een experiment maakte deze karaktereigenschap inzichtelijk. In een kooi werden tien chimpansees geplaatst. In de kooi stond een boom met een tros bananen. Zoals te verwachten snelden de chimpansees de boom in om zich te goed te doen aan de bananen.
In de volgende fase werden alle apen met een brandslang natgespoten op het moment dat een van de chimpansees de bananen naderde. De chimpansees hadden de associatie snel door en omdat ze blijkbaar meer hekel aan water hebben dan dat ze de bananen lekker vinden lieten ze de bananen met rust. In de daarop volgende fase werden de chimpansees één voor één vervangen voor nieuwe chimpansees. De nieuwe chimpansees, blij verast door de bananen, snelden de boom in. Maar nog voor ze de bananen konden bereiken doken de negen ‘oudgedienden’ chimpansees op de nietsvermoedende nieuweling en weerhielden deze van het eten van de bananen. Dit proces herhaalde zich net zolang tot dat alle oorspronkelijke chimpansees die ooit natgespoten waren uit de kooi verdwenen waren. In de kooi zaten tien ‘nieuwe’ chimpansees die geen van allen aan de bananen kwamen …en geen van de chimpansees wist waarom!
Het leven zit vol met bloempjes (zinloze regels) en hangt vol met bananen (kansen). Veel bestuurders en beleidmakers hebben het in de gaten. In de ‘apenkooi’ denken ze bekijk het maar. Het ‘natspuiten’ zit nog in het collectieve geheugen. Vechten we voor een verloren zaak? Beslist niet. Om de soort niet in gevaar te brengen door al te behoudend gedrag zijn er ook recalcitrante individuen die volhardend blijven wijzen naar bloempjes en bananen. Gering in aantal, maar ik kom ze overal tegen. Bron: derde halfjaarverslag streekmanager Peel & Maas april 2006.
Praktijkverhaal
